URBAN ARCHAEOLOGY IN THE ACTIVITIES OF THE MANAGEMENT OF RESEARCH ON THE BEGINNINGS OF THE POLISH STATE (1949–1953)
The Management of Research on the Beginnings of the Polish State was established to carry out extensive, interdisciplinary research on the genesis and functioning of the state of the first Piasts, which was undertaken in connection with the need to celebrate the 1000-th anniversary of the Polish state and its baptism. In 1949–1953, Early Medieval archaeological sites were examined in 31 cities. The most attention was devoted to strongholds with Piast records (Gdańsk, Gniezno, Giecz, Poznań, Kruszwica, Kalisz, Tum pod Łęczycą, Błonie, Bródno, Wrocław, Opole, Niemcza, Cieszyn, and Wiślica). Most of them are located in the medieval centers of modern cities. In this situation the natural order of things was to link the problems of Early Medieval castles with the problems of the beginnings of Polish cities. Early Medieval sites in Poland, usually with a complicated stratigraphy, especially in the case of cities or strongholds, are the most difficult to excavate. Meanwhile, at that time only limited experience of excavation work at multi-layer sites prior to World War II was available – as a consequence, research methods for larger settlement complexes were developed on an ongoing basis, in the course of the research itself. Thus, the Millennium program has become a kind of testing ground in the field of urban archaeology in Poland.
Buko, A. (2005). Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej, Odkrycia – hipotezy – interpretacje. Warszawa.
Dymaczewski, A. (1961). Badania wykopaliskowe w ogrodzie przy ul. Wieżowej 2–4 w Poznaniu w latach 1939, 1950–1953. In: W. Hensel (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 3 (pp. 139–228). Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Dymaczewski, A., & Leciejewicz, L. (1955). Osadnictwo wczesnośredniowieczne w południowej części Ostrowa Tumskiego w Poznaniu. Przegląd Zachodni, 11(1–2), 357–376.
Hensel, W. (1949). Tymczasowe wyniki prac wykopaliskowych na Ostrowie Tumskim w Poznaniu w 1948 r. Przegląd Zachodni, 5(¾), 257–260.
Hensel, W. (1949a). Uwagi o badaniu stanowisk wielowarstwowych. Zeszyty Prehistoryczne Polskiego Towarzystwa Prehistorycznego, 2. Poznań.
Hensel, W. (1952). Odkrycia archeologiczne w Poznaniu w 1952 r. Przegląd Zachodni, 8(11/12), 401–404.
Hensel, W. (1953). Poznań w starożytności i we wczesnym średniowieczu. Przegląd Zachodni, 9(6–8), 14–100.
Hensel, W. (1958). Poznań w zaraniu dziejów od paleolitu do połowy XIII wieku n. e. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Hensel, W. (1959). Przedmowa. In: W. Hensel (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 1 (pp. 7–12). Warszawa–Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Hensel, W. (1960). Najdawniejsze stolice Polski. Gniezno – Poznań – Kruszwica. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hensel, W., & Żak, J. (1964). Poznań im frühen Mittelalter. Archaeologia Polona, 7, 258–276.
Hołubowicz, W. (1948). Studia nad metodami badań warstw kulturowych w prehistorii polskiej. Toruń.
Jażdżewski, K. (1948–1949). Uwagi nad sposobami pracy wykopaliskowej (w związku z pracą W. Hołubowicza pt. Studia nad metodami badań warstw kulturowych w prehistorii polskiej). Przegląd Archeologiczny, 8, 96–106.
Kaczmarek, J. (2008). Archeologia miasta Poznania, 1(Stan badań i materiały, Part 1–2). Poznań: Muzeum Archeologiczne w Poznaniu.
Kostrzewski, J. (1938). Zachowajmy na wieki gród Mieszka i Bolesława. Kurier Poznański, 33(402), 18.
Kóčka-Krenz, H. (2001). Zespół pałacowo – sakralny na grodzie poznańskim. In: S. Skibiński (Ed.), Polska na przełomie I i II tysiącleci Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Poznań, listopad 2000 (pp. 287–296). Poznań: Stowarzyszenie Historyków Sztuki.
Kóčka-Krenz, H. (2004). Ostrów Tumski we wczesnym średniowieczu. In: L. Wilczyński (Ed.), Ostrów Tumski – kolebka Poznania, materiały z sesji naukowej, Poznań, 4 listopada 2003 roku (pp. 21–38). Poznań: Wydawnictwo “Rys”.
Kóčka-Krenz, H. (2005). Rezydencja pierwszych Piastów na poznańskim grodzie. In: H. Kóčka–Krenz (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 5 (pp. 59–81). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Kócka, W., & Ostrowska, E. (1954). Uwagi do zagadnienia metodyki wykopalisk. Zapiski Archeologiczne, 5.
Niesiołowska, A., Perzyńska, M., & Żak, J. (1960). Badania na posesji Ostrów Tumski 13 w latach 1950–1953. In: W. Hensel (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 2 (pp. 67–219). Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Malinowska, M. (1961). Badania na stanowisku Ostrów Tumski 17 w Poznaniu w latach 1953–1954. In: W. Hensel (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 3 (pp. 7–95). Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Münch, H. (1946). Geneza i rozplanowane miast wielkopolskich XIII i XIV wieku. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Noszczak, B. (2002). “Sacrum” czy “profanum”? Spór o istotę obchodów Milenium polskiego (1949–1966). Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie.
Szczerba, A. (2017). Powołanie Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego. Przegląd Archeologiczny, 65, 13–18.
Wiślański, T. (1960). Badania wykopaliskowe w Poznaniu na posesji Ostrów Tumski 11 w roku 1948. In: W. Hensel (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 2 (pp. 7–65). Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żak, J. (1959). Badania w ogrodzie przy ul. Ostrów Tumski 10 w 1946 r. In: W. Hensel (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 1 (pp. 81–129). Warszawa–Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żurowski, T. (1947). Pomiar w technice wykopaliskowej. Z Otchłani Wieków, 16, 136–141.
Żurowski, T. (1948). Błędne pomiary w technice wykopaliskowej. Z Otchłani Wieków, 17, 76–80.
Żurowski, T. (1951). Cechy warstw kulturowych. Z Otchłani Wieków, 20, 101–104.
Управління дослідженнями про початки Польської держави засноване з метою проведення широких міждисциплінарних студій генези та функціонування держави часів перших П’ястів. Ці роботи приурочено до 1000-літнього ювілею заснування та хрещення Польської держави. У 1949–1953 рр. на території 31 населеного пункту проведено дослідження ранньосередньовічних пам’яток. Особливу увагу звернено на укріплені міста, з яким пов’язана історія династії П’ястів (Гданськ, Гнєзно, Ґеч, Познань, Крушвиця, Каліш, Тум (Ленчицький повіт), Блонє, Брудно, Вроцлав, Ополе Немча, Цешин та Віслиця). Більшість з них розташовані в історичних центрах сучасних міст. Із цієї ситуації закономірно випливає поєднання проблем вивчення ранньосередньовічних замків та заснування польських міст. Ранньосередньовічні пам’ятки на території Польщі часто мають складну стратиграфію, особливо це стосується міст та фортець, що є непростими для розкопок. Також відзначимо, що до Другої Світової війни вчені мали дуже незначний досвід дослідження багатошарових пам’яток, і, як наслідок, методи вивчення великих поселенських комплексів розвивались та вдосконалювались у процесі самих досліджень. Отже програма археології Тисячоліття стала своєрідним тестовим полігоном для розробки методики міської археології на території Польщі.
Buko, A. (2005). Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej, Odkrycia – hipotezy – interpretacje. Warszawa.
Dymaczewski, A. (1961). Badania wykopaliskowe w ogrodzie przy ul. Wieżowej 2–4 w Poznaniu w latach 1939, 1950–1953. In: W. Hensel (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 3 (pp. 139–228). Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Dymaczewski, A., & Leciejewicz, L. (1955). Osadnictwo wczesnośredniowieczne w południowej części Ostrowa Tumskiego w Poznaniu. Przegląd Zachodni, 11(1–2), 357–376.
Hensel, W. (1949). Tymczasowe wyniki prac wykopaliskowych na Ostrowie Tumskim w Poznaniu w 1948 r. Przegląd Zachodni, 5(¾), 257–260.
Hensel, W. (1949a). Uwagi o badaniu stanowisk wielowarstwowych. Zeszyty Prehistoryczne Polskiego Towarzystwa Prehistorycznego, 2. Poznań.
Hensel, W. (1952). Odkrycia archeologiczne w Poznaniu w 1952 r. Przegląd Zachodni, 8(11/12), 401–404.
Hensel, W. (1953). Poznań w starożytności i we wczesnym średniowieczu. Przegląd Zachodni, 9(6–8), 14–100.
Hensel, W. (1958). Poznań w zaraniu dziejów od paleolitu do połowy XIII wieku n. e. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Hensel, W. (1959). Przedmowa. In: W. Hensel (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 1 (pp. 7–12). Warszawa–Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Hensel, W. (1960). Najdawniejsze stolice Polski. Gniezno – Poznań – Kruszwica. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hensel, W., & Żak, J. (1964). Poznań im frühen Mittelalter. Archaeologia Polona, 7, 258–276.
Hołubowicz, W. (1948). Studia nad metodami badań warstw kulturowych w prehistorii polskiej. Toruń.
Jażdżewski, K. (1948–1949). Uwagi nad sposobami pracy wykopaliskowej (w związku z pracą W. Hołubowicza pt. Studia nad metodami badań warstw kulturowych w prehistorii polskiej). Przegląd Archeologiczny, 8, 96–106.
Kaczmarek, J. (2008). Archeologia miasta Poznania, 1(Stan badań i materiały, Part 1–2). Poznań: Muzeum Archeologiczne w Poznaniu.
Kostrzewski, J. (1938). Zachowajmy na wieki gród Mieszka i Bolesława. Kurier Poznański, 33(402), 18.
Kóčka-Krenz, H. (2001). Zespół pałacowo – sakralny na grodzie poznańskim. In: S. Skibiński (Ed.), Polska na przełomie I i II tysiącleci Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Poznań, listopad 2000 (pp. 287–296). Poznań: Stowarzyszenie Historyków Sztuki.
Kóčka-Krenz, H. (2004). Ostrów Tumski we wczesnym średniowieczu. In: L. Wilczyński (Ed.), Ostrów Tumski – kolebka Poznania, materiały z sesji naukowej, Poznań, 4 listopada 2003 roku (pp. 21–38). Poznań: Wydawnictwo “Rys”.
Kóčka-Krenz, H. (2005). Rezydencja pierwszych Piastów na poznańskim grodzie. In: H. Kóčka–Krenz (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 5 (pp. 59–81). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Kócka, W., & Ostrowska, E. (1954). Uwagi do zagadnienia metodyki wykopalisk. Zapiski Archeologiczne, 5.
Niesiołowska, A., Perzyńska, M., & Żak, J. (1960). Badania na posesji Ostrów Tumski 13 w latach 1950–1953. In: W. Hensel (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 2 (pp. 67–219). Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Malinowska, M. (1961). Badania na stanowisku Ostrów Tumski 17 w Poznaniu w latach 1953–1954. In: W. Hensel (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 3 (pp. 7–95). Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Münch, H. (1946). Geneza i rozplanowane miast wielkopolskich XIII i XIV wieku. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Noszczak, B. (2002). “Sacrum” czy “profanum”? Spór o istotę obchodów Milenium polskiego (1949–1966). Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie.
Szczerba, A. (2017). Powołanie Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego. Przegląd Archeologiczny, 65, 13–18.
Wiślański, T. (1960). Badania wykopaliskowe w Poznaniu na posesji Ostrów Tumski 11 w roku 1948. In: W. Hensel (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 2 (pp. 7–65). Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żak, J. (1959). Badania w ogrodzie przy ul. Ostrów Tumski 10 w 1946 r. In: W. Hensel (Ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, 1 (pp. 81–129). Warszawa–Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żurowski, T. (1947). Pomiar w technice wykopaliskowej. Z Otchłani Wieków, 16, 136–141.
Żurowski, T. (1948). Błędne pomiary w technice wykopaliskowej. Z Otchłani Wieków, 17, 76–80.
Żurowski, T. (1951). Cechy warstw kulturowych. Z Otchłani Wieków, 20, 101–104.
Науковці Інституту українознавства взяли участь у серії науково-освітніх заходів «Мовознавці актуалізують»
Історичні витоки та виклики новітньої російсько-української війни: матеріали міжнародної наукової конференції у Варшавському університеті
11–12 квітня 2024 р. у Інституті історії Варшавського університету відбулася міжнародна наукова конференція «Stosunki polsko-ukraińskie wobec rosyjskiej agresji na Ukrainę: konteksty historyczne i współczesne», в якій взяли участь провідні історики та політологи Польщі та України, серед них наші колеги із відділу «Центр дослідження українсько-польських відносин».