Eksploracja terenowa a ostateczny obraz słownika gwarowego1

Автор
Jerzy Sierociuk
DOI
Анотація
Zawartość słownika gwarowego w zdecydowanym stopniu zależy od sposobu pozyskiwania materiału w terenie. Dawne kartoteki słownikowe zawierają głównie materiał w znacznym stopniu pozyskiwany przy okazji dociekań innego typu, np. charakterystyki systemowej gwar. Utrwalane leksemy rzadko dokumentowane są wraz z szerszym kontekstem ich użycia. Współczesne eksploracje terenowe jednoznacznie dowodzą, że dla celów słownikowych materiał pozyskiwany musi być z wyraźnym założeniem późniejszego wykorzystania leksykografi cznego. Szczególnie istotne jest pozyskiwanie materiału od wielu – zróżnicowanych pokoleniowo – mieszkańców konkretnych wsi. Wypowiedzi wielu informatorów dają podstawy do dokładniejszej ilustracji semantycznej różnych jednostek językowych, jak też poprzez wielokrotne zapisywanie od wielu respondentów uzyskujemy możliwość śledzenia ewolucji (i dynamiki) procesów gwarotwórczych. Zawężenie tematyki badań terenowych stwarza przesłanki do pozyskania materiału umożliwiającego zestawienie słownika w znacznym stopniu odzwierciedlającego rzeczywisty stan zachowania leksyki konkretnej gwary, jak i szkicowania pokoleniowego zróżnicowania konkretnej gwary.
Ключові слова
eksploracja terenowa, leksykografi a gwarowa, pokoleniowe zróżnicowanie gwar
Повний текст
Завантажити оригінал
Author
Jerzy Sierociuk
DOI
Annotation
The content of a dialectal dictionary depends to a large extent on the method of obtaining the material in the fi eld. Former dictionary fi les contain mainly material obtained in the course of other types of research, such as the systemic characteristics of dialects. Fixed lexemes are rarely documented together with the broader context of their use. Contemporary fi eld explorations clearly prove that for dictionary purposes, the material must be obtained with a clear assumption of later lexicographic use. It is particularly important to obtain material from many – generationally diverse – inhabitants of specifi c villages. The statements of many informants provide the basis for a more accurate semantic illustration of various language units, and by multiple recordings from many respondents, we obtain the opportunity to track the evolution (and dynamics) of dialectal processes. Narrowing down the subject matter of the fi eld research makes it possible to obtain material enabling the compilation of a dictionary that largely refl ects the actual state of preservation of the lexis of a particular dialect, as well as sketching the generational diff erentiation of a particular dialect.
Keywords
field exploration, dialectal lexicography, generational dialectal diversity
Оголошення:
Новини:

З родоводу Сидоровичів і Крип'якевичів

13 листопада 2025 р. в Актовій залі Львівської політехніки презентовано книгу "Савина Сидорович (1895-1972): аристократичні переплетення" (Львів, 2025), на якій були присутні науковці Інституту, зокрема доктори історичних наук Микола Литвин, Андрій Сова. Науковий редактор видання доктор історичних наук Роман яців розповів про життя та науково-мистецьку спадщину Савини Сидорович - сестри дружини Івана Крип`якевича. Зі спогадами про відому дослідницю народного мистецтва поділилися представники - Леся Крип`якевича і Надія Мудра. Історичний контекст діяльності Савини Сидорович проаналізував Микола Литвин, зауваживши її активність у стрілецько-сокільському рухові, відродженні українського шкільництва на Волині у роки Першої світової війни, а також педагогічну працю у Васильянській гімназії у Львові, збереження та упорядкування збірок архіву НТШ у Львівському музеї етнографії, де у повоєнний час також працював Іван Крип`якевич.

Відбулася Міжнародна наукова конференція «Історична пам’ять українців як модус формування національної ідентичності в умовах російсько-української війни і нової світової політичної реальності»

12 листопада 2025 р. під егідою Інституту українознавства ім. І. Крип’якевича НАНУ відбулася Міжнародна наукова конференція «Історична пам’ять українців як модус формування національної ідентичності в умовах російсько-української війни і нової світової політичної реальності», яку організовано за підтримки Національного фонду досліджень України в рамках проєкту «Історична пам’ять українців в умовах війни: від конфронтації до консолідації» (реєстраційний номер: 2023.03/0207)