Standaryzacja gwar ludowych w Polsce – okiem dialektologa-socjolingwisty
W tekście omówiono na wybranych przykładach proces standaryzacji gwar ludowych w Polsce, których użytkownicy nie pretendują do przekształcania ich w odrębny język, a zatem pominięty został tu casus śląszczyzny. Chodzi głównie o te gwary, które zachowują się stosunkowo najlepiej, ciesząc się prestiżem w świadomości społecznej i których użytkownicy motywują procesy standaryzacyjne koniecznością ich ocalenia, utrwalenia jako mowy żywej. Przedstawione zostanie rozumienie standaryzacji gwar, przyczyny i zjawiska charakterystyczne dla tego procesu, a także skala standaryzacji gwar ludowych w Polsce. Rozdział przynosi próbę odpowiedzi na tytułowe pytanie zawarte w nazwie konferencji dotyczące standaryzacji gwar ludowych – moda czy potrzeba?
This text examines the standardisation process of dialects in Poland, focusing on cases where users do not aim to transform these dialects into a separate language; therefore, the Silesian dialect is excluded. The analysis primarily concerns dialects that have been relatively well-preserved and hold a certain prestige in public consciousness. For these dialects, users drive standardisation processes motivated by the desire to preserve them as living forms of speech. The chapter explores the understanding of dialect standardisation, reasons behind it, characteristic phenomena, and the extent of dialect standardisation in Poland. It seeks to answer the titular question posed by the conference: is dialect standardisation a trend or a necessity?